Pohoski Jan, pseud. Sławomir (1889–1940), wiceprezydent Warszawy. Ur. 6 X w Dubnie na Wołyniu, był jednym z 14 dzieci Macieja Augusta, dyrektora zakładów i administratora dóbr rodziny Szlenkierów w okolicach Berdyczowa i Żytomierza, oraz Stefanii z Wydżgów; jego stryjeczna siostra Zofia była żoną ministra Juliusza Poniatowskiego. O losach młodzieńczych P-ego brak informacji. Ukończył Szkołę Mechaniczno-Techniczną H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie, a następnie studiował przez trzy lata architekturę w Wyższej Szkole Technicznej w Gandawie. Był w tym czasie członkiem Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej «Filarecja». W l. 1913–14 pod pseud. Sławomir prowadził wykłady na kursach wojskowych Związku Strzeleckiego w Warszawie. W l. 1915–16 pracował w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, będąc m. in. zastępcą kierownika Centralnego Biura Werbunkowego w Piotrkowie. Równocześnie związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym (PSL). W r. 1916 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował w Biurze Politycznym Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) pod kierownictwem Walerego Sławka. Współdziałał m. in. w redagowaniu w l. 1916–17 czasopisma „Rząd i Wojsko”. W lutym 1917 wszedł do Zarządu Głównego (ZG) PSL i został kierownikiem Wydziału Organizacyjnego ZG PSL. W t. r. przez krótki czas uczył arytmetyki w szkole prowadzonej przez siostry zakonne przy ul. Freta. Od połowy września 1917 został technikiem budowlanym Komisji uprawy gruntów podmiejskich Magistratu Warszawskiego. Od września 1918 do czerwca 1919 był nauczycielem przedmiotów technicznych w Szkole Technicznej w Lublinie. Pełnił także funkcję kierownika okręgu wyborczego do Sejmu Ustawodawczego z ramienia PSL – «Wyzwolenie» w Lublinie. Powróciwszy do Warszawy, przez krótki czas był urzędnikiem w Min. Robót Publicznych, a od sierpnia 1919 pracował w Wydziale Budownictwa Zarządu Miejskiego. W związku z tą pracą P. opublikował w „Gazecie Polskiej” artykuł Sprawa mieszkaniowa w Warszawie (1919 nr 336). W r. 1920 wstąpił do wojskowych oddziałów kolejowych i brał udział w odbudowie zniszczonych linii kolejowych. Po demobilizacji powrócił do pracy w Magistracie, zajmując się m. in. sprawą rozbiórki soboru na pl. Saskim oraz cerkwi garnizonowej w Al. Ujazdowskich. Wydał w tym czasie pracę Nowa zagroda. Rozplanowanie i budowa (W. 1921). Do r. 1934 pracował na stanowisku inspektora w Urzędzie Przemysłowym, przekształconym następnie w Wydział Przemysłowy Zarządu Miejskiego.
W marcu 1934 P. został mianowany wiceprezydentem Warszawy, będąc jednym z zastępców Mariana Zyndrama Kościałkowskiego, a w kilka miesięcy później – Stefana Starzyńskiego. Wg podziału kompetencji z września 1934 P. sprawował nadzór nad następującymi wydziałami i instytucjami miejskimi: oświata i kultura, wodociągi i kanalizacja, urząd inspekcyjno-budowlany, straż ogniowa, tramwaje i autobusy, gazownia, wydział wojskowy, Muzeum Narodowe, Biblioteka Publiczna, Ogród Zoologiczny oraz sprawy teatralne z wydziału spraw ogólnych. Podział ten z niewielkimi zmianami przetrwał do r. 1939. Zasługą P-ego było m. in. zintensyfikowanie budownictwa szkolnego w Warszawie, budowa gmachu Muzeum Narodowego, a także rozbudowa warszawskich tras komunikacyjnych: Wybrzeża Kościuszkowskiego i Gdańskiego (fragment dzisiejszej Wisłostrady) oraz przebicie przejazdu ze Śródmieścia na Żoliborz przez ulicę Bonifraterską. P. był równocześnie wiceprezesem Związku Peowiaków. Na zebraniu tego Związku w grudniu 1938 wygłosił referat Siły dynamiczne rozwoju Warszawy (W. 1938). Na polecenie Starzyńskiego, który 8 IX 1939 został mianowany Komisarzem Cywilnej Obrony Warszawy, pełnił od tego dnia do 28 IX obowiązki prezydenta miasta. Powołany 20 IX przez gen. Juliusza Rómmla na członka Komitetu Obywatelskiego, podpisał wraz z całym Komitetem odezwę do ludności w związku z kapitulacją Warszawy. Do aresztowania Starzyńskiego w październiku 1939 P. pełnił funkcję wiceprezydenta, a następnie został zastępcą komisarycznego burmistrza Warszawy. Z inicjatywy P-ego powołano tzw. Komisję Rzeczoznawców Urbanistycznych dla prowadzenia prac projektowych dotyczących odbudowy i rozbudowy miasta po wojnie. Mimo że P. spodziewał się rewizji i aresztowania, nie opuścił swego stanowiska. Niemcy aresztowali go 30 III 1940. Więziony był na Pawiaku, został stracony w masowej egzekucji w Palmirach koło Warszawy 20 lub 21 VI 1940. Po identyfikacji zwłok, 12 V 1946 odbyły się uroczystości pogrzebowe w Palmirach zorganizowane przez Stołeczną Radę Narodową.
P. był żonaty od r. 1917 z Hanną z Rzepeckich (zob. Pohoska Hanna), miał z nią dwoje dzieci: Ewę (zob.) i Jana, pseud. Janek (ur. 6 I 1925 w Warszawie), który był związany z grupą «Płomienie» i członkiem Socjalistycznej Organizacji Bojowej; uczestniczył w kilku akcjach zbrojnych, m. in. w akcji pomocy powstańcom getta warszawskiego, oraz walczył w powstaniu warszawskim w zgrupowaniu «Żywiciela» (Mieczysława Niedzielskiego) i zginął w nocy z 13 na 14 IX 1944 w czasie marszu patrolu z Żoliborza do Puszczy Kampinoskiej.
Enc. Warszawy (fot.); Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914–1915), Kr. [1915] s. 6; – Bartoszewski W., Palmiry, W. 1969 s. 49; tenże, 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; tenże, Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, Wyd. 2., W. 1970 (fot.); Drozdowski M., Alarm dla Warszawy, W. 1964; tenże, Stefan Starzyński, prezydent Warszawy, W. 1976 (fot.); Kulski J., Zarząd Miejski Warszawy 1939–1944, W. 1964; Molenda J., Polskie Stronnictwo Ludowe w Królestwie Polskim 1915–19, W. 1965; Podlewski S., Rapsodia żoliborska, W. 1957 (dotyczy syna); Strzembosz T., Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–44, W. 1979 (dotyczy syna); Szczypiorski S., Od Piotra Drzewieckiego do Stefana Starzyńskiego, Wr. 1968 s. 25–6; – Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r., W. 1965; Ivanka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Kulski J., Stefan Starzyński w mojej pamięci, Paryż 1968; Pawłowicz H., Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy, W. 1974; Słomczyński A., W warszawskim arsenale, W. 1971; Walka o dobra kultury, Warszawa 1939–1945, W. 1970 I; Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, W. 1927; Zanowa J., W służbie oświaty. Pamiętnik z lat 1900–1946, Wr. 1961; – „Dzien. Zarządu m. st. Warszawy” 1922 nr 45 s. 3, 1928 nr 77 s. 3, 1934 nr 32 s. 3; „Kron. Warszawy” 1934 nr 1/2 s. 49, nr 4 s. 169; „Kur. Warsz.” 1934 nr 234 s. 8; „Życie Warszawy” 1946 nr 127 s. 7, nr 132 s. 2; – AAN: Akta personalne Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Akta Hanny Pohoskiej, sygn. 5126; B. Narod.: rkp. 7374 t. 12, 7375 t. 2; B. Ossol.: rkp. 13489/II, 14312/II; – Dokumenty w posiadaniu bratanka Michała Pohoskiego z Warszawy; – Fragment pamiętnika Hanny Pohoskiej w posiadaniu Jana Rzepeckiego; – Informacje M. Pohoskiego i siostrzenicy Kaliny Gawęckiej z Warszawy.
Stanisław Konarski